Παναγιώτη Νούνη: Βιβλιοπαρουσίαση #005, Terry Eagleton, «Χιούμορ», μετάφραση: Γιώργος Μπαρουξής, Εκδόσεις: Πεδίο, Αθήνα 2021, σσ. 238.
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ #005, TERRY EAGLETON, «ΧΙΟΥΜΟΡ»
Βιβλιοπαρουσίαση #005, Βιβλιοπαρουσίαση #005, Terry Eagleton, «Χιούμορ», μετάφραση: Γιώργος Μπαρουξής, Εκδόσεις: Πεδίο, Αθήνα 2021, σσ. 238.
(Μία βιβλιοπαρουσίαση, με αυτοβιογραφικά στοιχεία)
Πρόκειται κατ΄αρχήν, για ένα αρκετά καλό εισαγωγικό εγχειρίδιο ιστορίας και φιλοσοφίας του χιούμορ, αφού είναι πράγματι καλή και ενδιαφέρουσα η εν λόγω πραγματεία του καθηγητού ιστορίας της Αγγλικής Λογοτεχνίας στο Λάνκαστερ Terry Eagleton.
Σημαντική και ουσιώδεις φιλοσοφική και ψυχαναλυτική διάκριση, στον πυρήνα του βιβλίου, είναι κατά την δική μας εκτίμηση, η διάκριση του κυνικού και σαχλεπίσαχλου κακεντρεχούς σαρκασμού από τον αυτοσαρκασμό, η διάκριση του ανέραστου «μαύρου» χιούμορ, από το κατ΄εξοχήν ερωτικό πηγαίο και «λευκό» χιούμορ. Διάκριση του φαύλου, του σαχλού και χλευαστικού κακού χιούμορ, από το απλό και ανθρώπινο εν διακρίσει καλό χιούμορ.
Σημαντικές ίσως, διαλεκτικές και συγκριτικές, φιλοσοφικές ή ψυχαναλυτικές διακρίσεις, ώστε να μην υφίστατανται λογικά παράδοξα και λογικές παρανοήσεις και παρεξηγήσεις με τους οπαδούς στα πέρξ της ουσίας, τους μαθητευόμενους μάγους και μάγισσες της σοφιστείας, στις Κοκκινοσκουφίτσες που βλεφαρίζουν στα περί της ανόητης ασάφειας και φλερτάρουν στα περί της βολικής, γενικευμένης και φεμινιστικής επιθετικής υπεργενίκευσης και σχετικοποίησης ή μηδενισμού των πάντων, από σκοτεινή αδιακρισία και συσσωρευμένη ψυχοσωματική αφασία.
Σίγουρα, όλοι μας έχουμε γνωρίσει κακεντρεχείς και σαχλούς ανθρώπους, φίλους/ες, οικείους, συνεργάτες/ιδες, συζύγους, εραστές και ερωμένες, συνάδελφους/ισσες που αρέσκονται -λόγω σωρηδόν συμπλεγμάτων κατωτερότητας εμπάθειας και προκατάληψης- να εξασκούνται επτάκις της ημέρας με το λεγόμενο «μαύρο χιούμορ», χαιρέκακος σαρκασμός, ειρωνικός και κυνικός κλαυσίγελως και γέλωτας για τα/και με τα παθήματα των άλλων!...
Σε αυτό το βιβλίο, αναπτύσσεται κάπως έντονα και ιδιαίτερα η σαδιστική και υπερφίαλη Θεωρία της Ανωτερότητας, η οποία μάλλον φαίνεται να κρύβεται κατά βάση πίσω από τον αδιάκριτο και φαυλεπίφαυλο σαρκασμό, γέλωτα και χλευασμό έναντι των άλλων ανθρώπων.
Στοχάζομαι: Ότι μόνο μια οντότητα, σαν την μύγα, σαρκάζει και χλευάζει, αδιακρίτως, τους άλλους. Ενώ ο άνθρωπος, σαν την μέλισσα, κεντρίζει και δείχνει ρηξικέλευθα στις ενοχλητικές και επιθετικές μύγες (με το τίμημα να πεθάνει και να θυσιάσει άπαξ και διαπαντώς από την κάθε είδους σημαντική και μη σχέση) και αποκαλύπτει (με κάθε λογικό και μη τρόπο) την ανοησία τους να ασχολούνται μάταια με τις ακαθαρσίες των άλλων.
Η μητέρα μου, ενθυμούμαι, να ήταν πολύ χαιρέκακη και σαρκαστική, με πικάντικο, κυνικό και χλευαστικό χιούμορ με τα παθήματα των άλλων. Έχω δηλαδή, εκ γεννετής σπουδάσει το εν λόγω αντικείμενο, το μαύρο χιούμορ και τον σαρκασμό έναντι των άλλων, το οποίο παλεύω μέσα μου ιδιαζόντως να μην υϊοθετώ κατά περίπτωση, καθότι αγαπώ ιδιαίτερα τον κυνικό αυτοσαρκασμό έναντι του εαυτού μου που διαλύει κυρίως την ωραιοποιημένη και φωτεινή ίσως εικόνα που έχουν οι άλλοι για τον εαυτόν μου.
Είχα γνωρίσει επίσης, στο πρόσφατο παρελθόν, μία ακόμη τέτοια ιδιαίτερη αλλά όμως, τραγικά εντυπωσιακή περίπτωση, μιας πρώην φίλης και συνεργάτιδος σε ζητήματα Συμβουλευτικής, η οποία από χόμπι και χαρακτήρα, χασκογελούσε, περίπαιζε και κάγχαζε δυνατά (μαζί με τον πατέρα της! εξ ου και η κληρονομικότητα καθώς και η αμοιβαία συμμετοχή στην κακεντρέχεια και εμπάθεια των γονέων μας) μέχρι δακρύων σαν ανόητη, για τα ερωτικά και σεξουαλικά παθήματα της κολητής και ξανθιάς φιλενάδας της. Βέβαια, σπάνιες και ιδιαίτερες στιγμές, της έβγαινε και το καλό χιούμορ, το οποίο αναντίρρητα και ήταν ωραίο όταν της έβγαινε.
Δεν μπορώ να ξεχάσω, το σαρκαστικό και κακεντρεχές γέλιο που ρίξαμε ομοθυμαδόν, όταν η φιλενάδα της πρώην φίλης και συνεργάτιδας μου, από το πρώτο ραντεβού της με έναν υποψηφίο πρίγκηπα για γαμπρό που της έκανε μάλιστα το τραπέζι, και αμέσως μετά συνευρέθηκαν σεξουαλικά, παράλληλα την κέρασε και κάμποσο γλυκόπικρο... σαδομαζοχιστικό ξύλο!, όπου εμφανίστηκε την επόμενη ημέρα γεμάτη οδυνηρούς! μώλωπες σε ολόκληρο το κορμί της. Μου έκανε τρομερή εντύπωση, ο κυνικός σαρκασμός, ο επιπόλαιος γέλωτας και ο ακαριαίος περίγελος και χλευασμός των φίλων της, δηλ. της φιλενάδας και του πατέρα της, και όλα αυτά μπροστά της!!
Η ίδια πρώην φίλη μου, φαίνεται να διασκέδαζε εξίσου, με τα σωρηδόν παθήματα και άλλων ατόμων, όπως μιας άλλης κοπέλας, συμβουλευόμενης μας στα βιωματικά Σεμινάρια Αυτογνωσίας, κοινής πρώην συνεργάτιδας μας αλλά παράλληλα και προσωπικής της πελάτισσας και φίλης, όπου όταν αποφασίσε η δεύτερη να συμμετάσχει πριν 2 χρόνια περίπου σε κάποιο σεκταριστικό "βιωματικό Σεμινάριο Αυτοβελτίωσης", στο οποίο χειραγωγούν μοναχά τους ανόητους και κουτοπόνηρους ανθρώπους, δεν φτάνει που πλήρωσε σε τριψήφιο αριθμό την συμμετοχή της, την έβαλαν μάλιστα σε μία ψυχόλεθρο αδιάκριτη και τραγελαφική κατάσταση, ώστε να πάρει άμεσα τηλέφωνο αιφνίδια την μητέρα και μία φίλη της, ώστε να τους επιτεθεί και να τους πεί με θράσος και αναίδεια όλα τα παράπονα που είχε εναντίον τους.
Η πρώην φίλη και συνεργάτιδα μου μαζί της και εγώ, μη χάσω το τρένο!, τότε, το διασκεδάζαμε πολύ, ελέω μάλλον συνεργατικής, αγελαίας κακεντρέχειας και «ομοιοπαθητικής» χαιρεκακίας!... Βέβαια, επειδή με προβλημάτιζε έντονα, ο κατάμαυρος αστεϊσμός και ο κυνικός χλευασμός ή και περίγελος και η εξ αδιακρισίας και εμπαθούς σαρκαστική και επιθετική διάθεση κατά των άλλων υπό εκείνης, κατά πάντων και πασών, αποφάσισα μέσα μου σε κάποιο χρονικό σημείο να την ξεκόψω διαπαντώς, σταδιακά και μεθοδικά, μέχρι που δώσαμε τελικά ένα οριστικό και αμετάκλητο τέλος στην πολυεπίπεδη επαγγελματική, φιλική, συνεργατική, συγγραφική και ερευνητική μας σχέση.
Μόνο μια, σαν την μύγα, σαρκάζει και χλευάζει εξ αδιακρισίας της τους άλλους. Ενώ ο άνθρωπος σαν την μέλισσα, κεντρίζει και δείχνει ρηξικέλευθα (με το τίμημα να πεθάνει άπαξ και διαπαντώς από την κάθε είδους σχέση) στις ενοχλητικές και επιθετικές μύγες και αποκαλύπτει την μεγίστη ανοησία τους να ασχολούνται μάταια με τις ακαθαρσίες των άλλων.
Το εν λόγω βιβλίο περί του Χιούμορ, μου υπενθύμισε και μου έδειξε όλες αυτές τις προηγούμενες τραγελαφικές εμπειρίες που είχα μαζί με την μητέρα μου και με την πρώην φιλενάδα και συνεργάτιδα μου.
Μου έδειξε επίσης, ότι είναι πολύ σημαντική και ουσιώδεις φιλοσοφική, ηθική, κοινωνική, πολιτική, διαπροσωπική και ψυχαναλυτική διάκριση, στον πυρήνα του βιβλίου, η διάκριση του κυνικού, φαυλεπίφαυλου και σαχλεπίσαχλου κακεντρεχούς σαρκασμού από τον ωραίο αυτοσαρκασμό, η διάκριση του ανέραστου «μαύρου» χιούμορ, από το ερωτικό, όμορφο, πηγαίο και «λευκό» χιούμορ. Διάκριση, του φαύλου, του σαχλού και χλευαστικού κακού χιούμορ, από το απλό και ανθρώπινο εν διακρίσει καλό χιούμορ. Διάκριση, του εμπαθές χιούμορ από το απαθές χιούμορ.
Ο Συγγραφέας τώρα του εν λόγω βιβλίου, μας παραθέτει συγκριτικά, σημαντικά αποσπάσματα από κορυφαία λογοτεχνικά, ψυχαναλυτικά, μυθιστοριογραφικά και φιλοσοφικά ονόματα που ασχολήθηκαν εμμέσως πλην σαφώς επισταμένως με το γέλιο, το χιούμορ, την κωμωδία, τον σαρκασμό, την χλεύη και την σάτυρα, όπως: ο Αριστοτέλης, ο Πλάτων, ο Κικέρων, Τόμας Χομπς, Κάρολος Δαρβίνος, Σίγκμουντ Φρόυντ, Λακάν, Αλένκα Ζουπάντσιτς, Ντοστογιέφσκυ, Ανρί Μπερξόν, Αντρέ Μπρετόν, Μίλαν Κούντερα, Ανί Λεκλέρ, Τζέιμς Τζόις, Κρίστοφερ Μάρλοου, Πουκ, Τζόναθαν Σουίφτ, Μιχαήλ Μπαχτίν, Μπάκλεϊ, Σόρεν Κίρκεγκωρ, Σάντορ Φερέντσι, Όσκαρ Ουάιλντ, Σαίξπηρ, Δάντης, Καντ, Σοπενχάουερ, Νίτσε, αποσπάσματα από την Βίβλο κ.λπ.
Εν κατακλείδι, το φαύλο, το αδιάκριτο, το κυνικό και σαρκαστικό μαύρο χιούμορ, φαίνεται να εξοβελίζει, να συκοφαντεί, να φθονεί και να δολοφονεί τελικά το καλό και πηγαίο χιούμορ, αλλά όπως μας αποσαφηνίζει ευθυτενώς και η Βίβλος: ο καθένας ομιλεί και έχει στα χείλη του, ότι ακριβώς ποιότητες ή μη, καλλιεργεί και κρύβει στην καρδιά του.
Συνεπώς, διαλέγετε και παίρνετε, Κοκκινοσκοφίτσες και Λυκάνθρωποι αναγνώστες/τριες μας, καλό ή κακό χιούμορ, μαύρο ή λευκό χιούμορ, σαρκασμό ή αυτοσαρκασμό;
Το εν λόγω βιβλίο απευθύνεται, μοναχά, στους εραστές της φιλοσοφίας, που επιθυμούν να αποκτήσουν φιλοσοφικό νούν καθώς και σε όσους τους ενδιαφέρει η ιστορία, η φιλοσοφία, η λογοτεχνία και η ψυχανάλυση του γέλιου και του χιούμορ, με τις κοινωνικές, διαπροσωπικές και πολιτικές εκφάνσεις και προεκτάσεις του.
© Του Παναγιώτη Νούνη
Ελεύθερος Στοχαστής
Γραμμένο από έναν καταξιωμένο και εμβριθή στοχαστή, το μελέτημα αυτό περιστρέφεται γύρω από τη φύση και τις λειτουργίες του χιούμορ. Γιατί γελάμε; Τι πρέπει να συμπεράνουμε από τις ποικίλες μορφές γέλιου, από το ξεκάρδισμα και το κακάρισμα έως τον καγχασμό και το χάχανο; Είναι το χιούμορ ανατρεπτικό ή, αντίθετα, εκτονώνει απλώς τις εντάσεις; Μπορούμε να ορίσουμε το «πνευματώδες χιούμορ»;
Η μελέτη του Eagleton, γεμάτη διαφωτιστικές ιδέες και πολλά εξαιρετικά αστεία, εξετάζει κριτικά διάφορες γνωστές θεωρίες περί χιούμορ, μεταξύ των οποίων την άποψη ότι πηγάζει από την ασυνάφεια, καθώς και τη θεωρία που υποστηρίζει ότι το χιούμορ αντικατοπτρίζει μια σχεδόν σαδιστική μορφή ανωτερότητας έναντι των άλλων. Αντλώντας από ένα ευρύ φάσμα λογοτεχνικών και φιλοσοφικών πηγών, από τον Αριστοτέλη και τον Θωμά τον Ακινάτη έως τον Χομπς, τον Φρόιντ και τον Μπαχτίν, ο συγγραφέας αναζητά τους κρυφούς ψυχαναλυτικούς μηχανισμούς πίσω από το χιούμορ και ερμηνεύει την κοινωνική και πολιτική του εξέλιξη ανά τους αιώνες.
Ο Terry Eagleton, ο επιφανέστερος, ίσως, σήμερα βρετανός κριτικός της λογοτεχνίας και της κουλτούρας, γεννήθηκε το 1943 στο Σάλφορντ της Αγγλίας. Σπούδασε λογοτεχνία στο Trinity College του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ (M.A., Ph.D.), με πεδίο έρευνας τον 19ο και τον 20ο αιώνα, κοντά στον εκπρόσωπο της αριστερής λογοτεχνικής κριτικής του περιοδικού "New Left Review", Raymond Williams. Δίδαξε ως καθηγητής μεταξύ 1992-2001, στην Οξφόρδη (Thomas Wharton Professor of English Literature), και μεταξύ 2001-2008 στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ (John Edward Taylor Professor of English Literature). Το 2008 διορίστηκε πρόεδρος (Chair in English Literature) στο Τμήμα Αγγλικής Λογοτεχνίας και Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου του Λάνκαστερ. Έχει γράψει περσσότερα από 40 βιβλία. Τα πιο πρόσφατα βιβλία του περιλαμβάνουν τα: "After Theory", 2003, "The English Novel: An Introduction", 2004, "Holy Terror", 2005, "How to Read a Poem", 2007, "The Meaning of Life", 2007 και "Trouble with Strangers: A Study of Ethics", 2008, στα οποία εξετάζει, για πρώτη φορά, ζητήματα που σχετίζονται με την ηθική και τη θρησκεία.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου